| Hieronder volgen enkele korte stukjes met informatie over onze altijd weer boeiende woonplaats. Per keer ongeveer een pagina groot. Het eerste stukje staat onderaan. Willem Staat |
Groeten uit de Wilhelminastraat(2) |
|
Naar aanleiding van het verhaal in de vorige dorpskrant ontving de redactie een reactie van de heer Henk van Eenennaam (Kerkplein). Hij schrijft dat de afgebeelde zwart/wit kaart rechts niet dateert van 1955 of 1956, maar van 1971. ,,Op de achterkant staat dan ook al de nieuwe naam Scheldepoortstraat die de naam Wilhelminastraat verving bij de herindeling van 1966." De inzender geeft een nadere precisering van de bewoning. Nr. 11 familie P. Baas-Janse, nr. 9. fam. A. Adriaanse-Hage, 7 fam. C. van Waarde-Goedhart, 5. fam. A. Beekman-Meeuwse (1950-1955) en fam. Jac van Eenennaam-van Belzen (1955 tot heden), 3. fam. L. van Eenennaam-Koppejan (van 1950-1984). 1. Was de dienstwoning van de politie en werd eerst bewoond door politieagent A. Tellier met zijn gezin en na zijn verhuizing naar nr. 25 door de fam. Joh. Reijnoudt-Schuit en daarna door fam Minheere-Kusse. Henk komt verder met de aanvullende informatie: ,,Wegens geleden oorlogsschade werden de nummers 3 t/m 11 gebouwd in het kader van de wederopbouw, met bijdragen uit het Rampenfonds. De vermelde bewoners mochten de woningen kopen en konden ze in 1950 betrekken. De nummers 13 t/m 17 waren huurwoningen van de gemeente Nieuw- en Sint Joosland, evenals de woningen in het oude gedeelte van de Julianastraat (Zeeburgstraat). Ook deze kwamen in 1950 gereed. De nummers 19, 21 en 23 werden wat later gebouwd en pas in 1963 kwamen de nrs. 25, 27 en 29 gereed. De afgebeelde kaart rechtsonder was niet van 1950-1955, maar een opname van ca 1965 met de zogenaamde Scheldewoningen in het nieuwe gedeelte van de Julianastraat (Zeeburgstraat) en ook al een groot gedeelte aan de rechterkant van de Wilhelminastraat (Scheldepoortstraat). De Koninklijke Maatschappij De Schelde (KMS) heeft deze woningen voor haar personeel laten bouwen, dat veelal op Scheldepoort in het Sloegebied kwam te werken. Het onbebouwde deel op de kaart, vanaf de Mollendijk gezien, was zowel links als rechts van de fam. Piet de Visser-Joosse, die een bedrijf had en woonde aan de Molendijk 29. Links van de straat stond een flink kippenhok met een grote uitloop en rechts was het overgebleven stuk weiland, waar koeien van De Visser graasden. Het verlengde hiervan was al opgegaan in woningbouw. Op het zichtbare stukje weiland was ook een zogenaamde 'brandpit'. Hier werden de varkens, die door veel particulieren in het dorp werden gehouden, door de slager schoongebrand, alvorens ze bij de mensen thuis te slachten. Het stuk land dat nog rechts van het overgebleven stuk weiland is te zien op de kaart was niet van de fam. A. C. Polderdijk-Hage, maar behoorde bij Hof Molenzicht van de fam. L. Markusse-Hage." |
Groeten uit de Wilhelminastraat |
|
Tannie de Klerk-Bliek (zie foto) weet nog precies wie er woonden in de huizen op de kaart uit 1955 of 1956 van de toenmalige Wilhelminastraat.
De kaart is gemaakt in opdracht van de toenmalige Spar-winkel van Rinus van Zweeden. |
|
|
|
De Wilhelminastraat is na de herindeling van 1966, toen Nieuw- en Sint Joosland bij de gemeente Middelburg werd gevoegd, herdoopt in Scheldepoortstraat. Tannie werd in 1947 geboren aan de Korteweg en woont nu met haar man Willy aan de Scheldepoortstraat 2a. Ze groeide op in de woning aan de Wilhelminastraat 23, nu Scheldepoortstraat 35. Dat huis met sterk aflopend dak is op de eerste afgebeelde ansichtkaart te zien achter de politieauto. Deze personenwagen van het merk DAF staat voor Wilhelminastraat 21. Dat was toen een dienstwoning van de politie. Eerder woonde gemeentesecretaris Brakman in dat huis. De grote woning op nummer 19 bood onderdak aan de familie Alberts en stond bekend als 't Meestershuus. Daarnaast woonde op nummer 17 de familie Janse-Minnaart en op nummer 15 de familie Broodman-van Leerdam. In de richting van de Molendijk woonden verderop Ko en Tannie de Nood, familie Piet Baas, familie Hage, familie K. van Eenennaam, familie L. van Eenennaam, familie Karels en familie Minheere-Kusse. |
|
De foto voor de tweede afgebeelde kaart, gemaakt in opdracht van de vroegere winkel in huishoudelijke artikelen van Cor Coppoolse, is genomen in de jaren 1950-1955, want daar zie je nog geen huizen aan de rechterkant van de Wilhelminastraat.
Wel zie je de nieuwe woningen aan de Zeeburgstraat. Op de nummers Wilhelminastraat 25, 27 en 29 woonden respectievelijk agent Terlier, Marien en Kee de Meulmeester en Andries van Eenennaam. Vanaf de Molendijk gezien lag aan de linkerzijde land van Piet de Visser die een boerderij dreef aan de dijk. Aan de andere zijde zien we land van Arjaan Polderdijk, die eveneens woonde aan de Molendijk en daar zijn werkplaats had. Tegenwoordig is daar Doe het zelfbedrijf 1ekeus.nl gevestigd. Wim Staat (met dank aan P. van Eenennaam) |
|
Toren Nieuwland is product van volksoproer |
|
Torens worden gezien als vast bestanddeel van kerkgebouwen. Vaak wordt gedacht dat ze daar onlosmakelijk aan verbonden zijn, maar dat is niet zo. In de middeleeuwen waren torens een statussymbool voor steden. Kerken werden eeuwenlang zonder toren gebouwd. Begon een plaats uit te groeien tot stad, dan werd al snel een toren gebouwd, die dan fungeerde als statussymbool en uitkijkpost. Hoe hoger de toren, hoe beter je vijanden kon zien naderen. In de toren werd ook een uurwerk gehangen, al dan niet met luidklok, die je ook als noodklok kon gebruiken bij brand of oorlogsgevaar. Al snel werd het gebruik om meerdere luidklokken op te hangen, soms zoveel dat het een carillon werd. De klokken werden vervolgens ook gebruikt om diensten aan te kondigen, wanneer er tegen de toren een kerk was aangebouwd. Door deze voorgeschiedenis zijn torens van heel veel oude kerken in Nederland eigendom van de overheid, meestal het gemeentebestuur. Dat geldt ook voor de torens van dorpskerken. Dat laatste is de gemeenteraad van Nieuwland eens op luide toon duidelijk gemaakt. We schrijven 1882. De kerk is dan bouwvallig geworden en de kerkbestuurders besluiten tot nieuwbouw. Wat er dan gebeurt is beschreven in de Geschiedenis en plaatsbeschrijving van de gemeente Nieuw- en Sint Joosland (1896). Daarin wordt gesproken over een dreigende Babylonische spraakverwarring, daar het gemeentebestuur geen geld vrij wil maken voor een toren. Dat zet kwaad bloed. Adriaan Walraven roept de inwoners vervolgens in volksvergadering bijeen. Hij is niet alleen huisarts, maar ook schrijver en botanicus. Vrijwel de hele bevolking schaart zich achter het door Walraven aangejaagde protest. De gemeenteraad ziet daarna geen andere uitweg dan te buigen voor de volkswil. Zodoende krijgt Nieuwland in 1883 een kerk met een rijk versierde toren. Die kostte de gemeente 3000 gulden. Nog altijd is deze de toren hoogste punt van het dorp. En Adriaan Walraven? Hij leeft op grond van zijn verdiensten voort in een straatnaam. Het zuidelijk deel van de Oude Dijk kreeg nadat die door de A58 werd doorsneden, de naam Walravenstraat. 
|
Nieuwland is buitenland, het hoort nergens bij |
|
Waar hoort Nieuwland eigenlijk bij? Nou, in zeker zin nergens. Het wordt zeldzamer, maar nog niet zo lang geleden kon je oudere Nieuwlanders boos krijgen wanneer je beweerde dat het dorp bij Walcheren behoorde. ‘Niks van aan’, was dan de reactie: ‘Nieuwland is Bevelands’.
Wie dat zegt heeft deels gelijk. De Oud Sint Jooslandpolder, de oudste polder, ligt tussen de Boomdijk en de Binnendijk. De polder is in 1631 bedijkt op initiatief van de heren van ’s Heer Arendskerke. Zij hadden het recht van op- en aanwas voor het gebied tussen Walcheren en Zuid-Beveland. Wie daar van opslibbende gronden tot een polder wilde maken kreeg met hen te maken. Toen vanuit de hoofdstad het initiatief werd genomen om de Middelburgse Polder te bedijken (waar het dorp Nieuwland in ligt) waren de rapen gaar. Er ontstond er bonje met de heren van ’s Heer Arendskerke over de vraag waar de grens lag tussen hun gronden en die van Middelburg. Uiteindelijk is toen een sloot (de Visserie) gegraven* die je nog altijd ziet lopen tussen de Molendijk en de Langeweg (achter de Boomdijk langs). Westelijk daarvan ligt het Walcherse deel van Nieuwland, oostelijk het Zuid-Bevelandse. Voor de stelling dat Nieuwland niet Walcherse is bestaat nog een heel sterk argument: ‘Op Nieuwland werd altijd gedanst en in de Walcherse dorpen niet’, zo wordt gezegd. Bovendien is Nieuw- en Sint Joosland een verzameling polders, terwijl Walcheren uit één polder bestaat (behalve Vrouwenpolder en omgeving). Nog meer onderscheid dus. Wie vanuit Walcheren naar Zuid-Beveland trok moest vroeger bij Nieuwland het veer over en achter Nieuwland een tweede oversteek maken naar de Kraaijertpolders (Sloeveer). In een oud verslag staat dan ook dat je dan ‘uut’en lande’ ging. Nieuwland werd dus op Walcheren als buitenland gezien. In 1820 werd Nieuwland met de Veerdam aan Walcheren vastgemaakt. Sindsdien komen er bij ons mollen en konijnen voor. Was Nieuwland maar een eiland gebleven! 
|
Een dorpsnaam om over te struikelen |
|
Veel inwoners van Nieuw- en Sint Joosland zeggen kortweg dat ze uit Nieuwland komen. Dat komt vooral omdat de dorpsnaam tamelijk lang is.
Nieuw- en Sint Joosland heeft ook de lastigste dorpsnaam van Zeeland. Dus wordt deze vaak fout gespeld. Zo ontbreekt vaak het streepje achter ‘Nieuw’. Nieuw- en Sint Joosland is de dubbelnaam van de kernen Nieuwland en Sint Joosland. Zet je geen streepje achter ‘Nieuw’, dan maak je een combinatie van ‘Sint Joosland’ en ‘Nieuw’ en het dorp ‘Nieuw’ bestaat niet. Een hardnekkige fout is de ‘t ’in de naam (‘Joostland’), zowel in de schrijf- als in de spreektaal. Aan het eind van de 20e eeuw maakte de ANWB de fout door op verwijzingsborden de naam ‘Nieuw- en Sint Joostland’ aan te brengen. Na een poosje werd dit gecorrigeerd. Soms zie je ook dat Sint is verkort tot ‘St’ of zelfs in kleine letters ‘st’. Gebeurt dat omdat de naam zo lang is? Wie het weet mag het zeggen. Waar komen de namen vandaan? Het begon in 1631 toen slikken werden bedijkt tot de Sint Jooslandpolder, die tegenwoordig Oud Sint Jooslandpolder heet. De naam is een afleiding van de schutterij van Sint Joris uit Arnemuiden. Die oefende voor de inpoldering op de slikken. Dat was prettig, want op zulke locaties raak je niet snel iemand. In 1644 is de Middelburgse Polder bedijkt, waar vervolgens snel een dorp ontstond. Dat kreeg de naam Nieuwland, ter onderscheid van Sint Joosland, dat als het oude dorp werd aangeduid. Toen beide zelfstandige gemeenten in 1812 werden gefuseerd ontstond de naam ‘Nieuw- en Sint Joosland’ waar zoveel mensen over struikelen. Bekende voorzieningen als manége De Kroo en Theater de Wegwijzer hebben de naam juist op hun websites staan. Dat dit, samen met dit stukje, mag leiden tot het juist vernoemen van ons mooie dorp. Zegt het voort! 
|